نمونه رای دادگاه در خصوص وجه التزام

این نوشته توسط وکیل پایه یک دادگستری تنظیم شده است .در واقع وقتی دو نفر باهم قرارداد می‎بندند ملزم به اجرای مفاد آن قرارداد هستند. اگر در زمان اجرای قرارداد یکی از دو طرف قرارداد به تعهد خود عمل نکند مبلغی را برای جبران انجام ندادن تعهد باید به طرف دیگر بپردازد.
مطالبه وجه التزام تخلف از تعهد قراردادی باید با لحاظ اصل انصاف و عدالت تفسیر و در صورتی اعمال گردد که خواهان به تعهدات خود عمل کرده باشد.وجه التزام یک ضمانت برای عدم اجرای قرارداد است .وجه التزام یک ضمانت است برای حسن انجام قرارداد پیش بینی شده است .

وجه التزام چیست؟
در واقع وقتی دو نفر باهم قرارداد می‎بندند ملزم به اجرای مفاد آن قرارداد هستند. اگر در زمان اجرای قرارداد یکی از دو طرف قرارداد به تعهد خود عمل نکند مبلغی را برای جبران انجام ندادن تعهد باید به طرف دیگر بپردازد.

وجه التزام مبلغ مشخص و مقطوعی است که دو طرف در زمان تنظیم قرارداد به عنوان جریمه تاخیر در انجام تعهد یا انجام ندادن تعهداتشان پیش بینی می‎کنند. در واقع وجه التزام نوعی ضمانت اجرای حقوقی است که احتمال نقض و تخلف از قرارداد را به حداقل می‎رساند.

به عنوان مثال در یک قرارداد مشارکت در ساخت ممکن است شرط شود که اگر سازنده در موعد مقرر نسبت به تحویل آپارتمان های وضوع قرارداد اقدام نکند به ازای هر روز تاخیر در انجام تعهد مبلغی به عنوان خسارت تاخیر در انجام تعهد به مالک پرداخت کند.

یا در قولنامه خرید و فروش ملک دو طرف توافق کنند اگر در تاریخ مشخصی در دفترخانه حاضر نشوند مبلغی را بابت عدم حضور به طرف دیگر بپردازد و تعهد خود را نیز انجام دهد.

بنابراین اگر یکی از طرف ها قرارداد اجرای تعهد را با تاخیر انجام دهد و یا به صورت کلی از انجام تعهد خودداری کند، طرف دیگر قرارداد می‎تواند دادخواست مطالبه وجه التزام را به دادگاه بدهد.

حکم دادگاه در مورد وجه التزام غیر متعارف چیست؟

دادگاه نمی‎تواند فرد متخلف را به بیشتر یا کمتر از وجهی که در قرارداد به عنوان وجه التزام ذکر شده محکوم کند.

اگر مبلغ وجه التزام مبلغی غیر متعارف باشد و تناسبی بین آن و تعهد اصلی وجود نداشته باشد، برخی از مراجع قضایی صرفا تا سقف تعهد اصلی و یا حد متعارف حکم صادر می‎کنند و نسبت به مازاد حکم به محکومیت خوانده به پرداخت وجه التزام صادر نمی‎کنند. اما اکثر دادگاه ها به استناد قانون و همچنین اصل حاکمیت اراده نسبت به پرداخت وجه التزام تا هر میزانی که دو طرف در قرارداد توافق کرده اند حکم صادر می‎کنند.

آیا متعهد می‎تواند با پرداخت وجه التزام، از اجرای تعهد اصلی معاف شود؟

وجه التزام برای پایبندی و تضمین اجرای تعهدات متعهد است. در چنین مواردی دادگاه در ابتدا قصد طرفین را شناسایی و احراز می‎کند تا بعد از اطلاع از توافق طرفین تصمیم بگیرد که اگر مبلغ تعیین شده برا جبران خسارت انجام ندادن تعهد از متخلف گرفته شده است، دیگر او را به اجرای تعهد اصلی ملزم نکند. در واقع برخی از دادگاه ها این اعتقاد را دارند که زمانی می‎توان وجه التزام عدم انجام تعهد را مطالبه کرد که امکان الزام متعهد به اجرای تعهد اصلی وجود نداشته باشد.

با این حال متعاملین می‎توانند در قرارداد تصریح کنند که دریافت وجه التزام بدل و جانشین تعهد اصلی نیست و با آن قابل جمع است. ( یعنی در صورت تخلف، متخلف هم ملزم به اجرای تعهد اصلی باشد و هم وجه التزام را پرداخت کند.)

تفاوت وجه التزام با ضرر و زیان در قرارداد ها به بیان وکیل پایه یک دادگستری 

وجه التزام با ضرر و زیان و خسارت انجام ندادن تعهد متفاوت است. در صورتیکه در قرارداد مبلغی برای انجام ندادن تعهد یا تاخیر در انجام تعهد مشخص نشده باشد، به سراغ ضرر و زیان انجام ندادن تعهد یا تاخیر در انجام تعهد می‎رویم. چون وجه التزام یک مبلغ مقطوع و مشخص شده در قرارداد است و اگر به هر دلیل دوطرف در قرارداد این مبلغ را قید نکنند شخص متضرر باید ثابت کند که ضرر به واسطه تاخیر متعهد در انجام تعهد یا انجام ندادن تعهد بوده و برای این موضوع باید به دادگاه دادخواست مطالبه ضرر و زیان ارائه کند که بعد از اثبات، مبلغ ضرر توسط کارشناس دادگستری محاسبه و تعیین می‎شود.

ماهیت حقوقی وجه التزام به بیان جناب وکیل اکبر فتح اللهی 

در این که آیا وجه التزام، کیفر تخلّف از انجام تعهّد و نوعی مجازات مدنی است که برای متخلّف در نظر گرفته شده، یا این مبلغ (وجه التزام)، برای جبران خساراتی است که از نقض تعهد به متعهدله وارد می شود، جای بحث و تأمّل است؛ در برخی از کشورهای اروپایی؛ از جمله فرانسه، چنین شرطی را «شرط کیفری» یا ûclause pénale‎ می نامند که از آثار و بقایای حقوق رومی است. در «رُم» قدیم، این شرط، واقعا جنبه کیفر داشته، برای مجازات متخلف در نظر گرفته می شد و هیچ ضرورتی نداشت که تناسب و تعادل بین خسارت وارد شده و مبلغ تعیین شده رعایت گردد. رومیها به بدهکاری که بدهی خود را نمی پرداخت، به دید مجرم می نگریستند و برای او مجازاتهای شدید کیفری در نظر می گرفتند.

نمونه رای دادگاه در خصوص وجه التزام در دادگاه به بیان دکتر اکبر فتح اللهی 

تاریخ رای نهایی:
 ۱۳۹۲/۰۴/۱۸
شماره رای نهایی ۹۲۰۹۹۷۰۲۲۱۷۰۰۵۴۷

رای دادگاه تجدید نظر

در خصوص تجدیدنظرخواهی آقای پ.ب. به طرفیت ل.ه. نسبت به دادنامه شماره ۲۳۶۵ مورخ ۱۹/۷/۱۳۹۱ صادره از شعبه محترم ۱۰۸۶ دادگاه عمومی جزایی تهران که بر اساس «واخواهی تجدیدنظرخواه نسبت به رأی غیابی شماره ۲۰۸۷ مورخ ۳۰/۷/۱۳۹۰ آن شعبه رد گردید و بر اساس دادنامه غیابی تجدیدنظرخواه به پرداخت وجه التزام قراردادی موضوع مبایعه‌نامه مورخ ۲۱/۸/۸۹ و ضمانت اجرایی تخلف از شرط قراردادی دایر بر تأمین امکانات برق و گاز و آب در مبیع به قرار روزانه پنجاه هزار تومان از تاریخ تعهد ۱۰/۸/۱۳۸۹ و خسارت دادرسی در حق تجدیدنظرخوانده محکوم گردیده، با دقت در محتویات پرونده قطع‌نظر از آن‌که شرط مزبور متعاقب تنظیم مبایعه‌نامه از سوی متصدی بنگاه در حاشیه مبایعه‌نامه الحاق گردیده است با عنایت به این‌که تجدیدنظرخوانده به عنوان خریدار ملک به تعهدات قراردادی خود به طور کامل جامه عمل نپوشانده به طوری که بخشی از ثمن معامله را که به موجب یک فقره به شماره ۶۱۴۴۸۱/۸۶۱۸ ـ ۱۲ به سررسید ۲۰/۷/۸۹ تسلیم فروشنده نموده بود در سررسید تأدیه ننموده است و برخلاف اصل نصفت و عدالت و اصل تفسیر در پرتو کل قرارداد می‌باشد که با تجویز و تفکیک تعهدات مندرج در قرارداد یک طرف قرارداد را مأخوذ به تعهدات قراردادی و تحمل آثار و تبعات عدم ایفای آن دانسته و طرف دیگر را مبری از مسئولیت مزبور دانست بنا بر مراتب دادگاه تجدیدنظرخواهی را وارد دانسته به استناد بند ه ماده ۳۴۸ و ماده ۳۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی ضمن نقض رأی تجدیدنظرخواسته حکم به بی‌حقی تجدیدنظرخوانده در دعوی اولیه صادر می‌نماید. رأی صادره قطعی است.
🔹رئیس شعبه ۱۷ دادگاه تجدیدنظر استان تهران ـ مستشار دادگاه/پژوهشگاه قوه قضاييه

بیشتر بخوانید : موارد عدم تعلق مهریه به زن 

موضع رویه قضایی در قبال وجه التزام

در خصوص تأثیر وجه التزام در قرارداد، رویه قضایی ثابتی وجود ندارد. از دیرباز، شعب دیوان عالی کشور در این باره رویه های مختلف اتّخاذ کرده اند که به بیان نمونه هایی از آن می پردازیم.

شعبه ۶ دیوان عالی کشور در رأی شماره ۲۵/۹/۲۱\۲۹۰۷ چنین اظهار نظر کرده است:

اگر کسی طبق ورقه ای بطور تعهد ابتدایی متعهد شود که تا فلان روز در دفترخانه برای تنظیم اجاره نامه به نحو مقرر در ورقه مزبور حاضر گردد، و در صورت تخلّف از این مراتب مبلغی به طرف بدهد، نظر به این که در ضمن تعهد خسارت متصوره از عدم انجام پیش بینی و معیّن گردیده دیگر حقی برای متعهدله جز وجه التزام مقرر موجود نخواهد بود.

وکیل اکبر فتح اللهی 

دعوت شده به سیما