نفقه زن ـ مفهوم و ماهیت حق زن بر نفقه
نفقه زن
برابر ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی ( در عقد دایم نفقه زن به عهده شوهر است ) این مزیتی است که قانونگذار ایران برای زن قایل شده است و به موجب آن زن می تواند از شوهر مطالبه نفقه کند و در صورت لزوم از طریق مدنی و کیفری او را برای پرداخت نفقه تحت تعقیب قرار دهد . فلسفه این قاعده آن است که در اکثر خانواده های ایرانی زنان اموال و درآمد کافی برای تامین مخارج خود و شرکت در هزینه ی خانواده ندارند . وانگهی اداره خانه و امور داخلی خانواده که وظیفه ی بس بزرگ است به عهده ی آنهاست و زنان به کار اقتصادی دیگری که منبع درآمدی برای آنان باشد اشتغال نمی ورزند.
البته چنان که در پیش گفتیم ، زن در صورتی استحقاق نفقه خواهد داشت که از مرد تمکین کند و به تعبیر دیگر ، وظایف زناشویی را انجام دهد : نشوز زن مانع استحقاق نفقه است .
مفهوم و ماهیت حق زن بر نفقه
ماده ۱۱۰۷ پیشین قانون مدنی در تعریف نفقه زوجه مقرر می داشت (نفقه عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت که به طور متعارف با وضعیت زن متناسب باشد و خادم در صورت عادت زن به داشتن خادم یا احتیاج او به واسطه مرض یا نقصان اعضا ). چنان که ملاحظه می شود ، ماده مذکور فقط مسکن و پوشاک و خوراک و اثاثه خانه و خدمتگزار را ذکر کرده و از سایر چیزهایی که عرفا مورد احتیاج زن است، مانند هزینه دارو و درمان و آرایش و شست وشو سخنی نگفته بود . ظاهر قانون حاکی از این بود که این گونه هزینه ها ، چنانکه گروهی از فقهای امامیه گفته اند، جزو نفقه نیست .لیکن قبول این نظر برخلاف مصلحت خانواده و اجتماع می نمود و با ذوق سلیم و عرف هم سازگار نبود . از این رو نظر ما براین بود که آنچه در ماده ۱۱۰۷ حصری نیست و هر چیزی که بر حسب متعارف مورد احتیاج زن باشد ، جزو نفقه است و مرد باید آن را برای زن فراهم کند.
از کلمه احتیاج که در ذیل ماده بکار رفته بود نیز این معنی قابل استنتاج بود . بعضی از فقهای بزرگ امامیه ، مانند صاحب جواهر و صاحب مسالک نیز همین نظر را پذیرفته اند. صاحب جواهر بعد از انتقاد از کسانی که نفقه را منحصر به اشیا معینی دانسته و مخصوصا هزینه دارو ، عطر ، سرمه ، و حمام را اسثنا کرده اند ، رجوع به عرف را برای تعیین محتوای نفقه مرجح می داند، به ویژه توضیح می دهد که اگر مبنای نفقه احتیاج زن باشد ، استثنا دارو و سایر اشیا مذکور وجاهت ندارد.
خوشبختانه ماده ۱۱۰۷ اصلاحی ۱۳۸۱ ابهام ماده پیشین را رفع کرده و نفقه زوجه را شامل همه نیاز های متعارف و متناسب با وضعیت زن داشته و چنین مقرر داشته است نفقه زن عبارت است از همه ی نیاز های متعارف و متناسب با وضعیت زن ، از قبیل مسکن ،البسه ، غذا ، اثاث منزل ، و هزینه های درمانی ، و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه ی نقصان و یا مرض . تفاوت این ماده با ماده پیشین این است که اولا با کاربرد عبارت از قبیل به حصری نبودن موارد مذکور تصریح کرده و ثانیا هزینه های درمانی و بهداشتی را به نیازهای مذکور در ماده ی قبلی افزوده است.
وکیل اکبر فتح اللهی
یادداشت نویس روزنامه ابتکار
دعوت شده به تلویزیون شبکه ۲ سیما – برنامه عصر خانواده
دعوت شده به رادیو ایران – برنامه خانه و خانواده
عضو کمیسیون وکالتهای تسخیری کانون وکلا مرکز -دوره ۳۰
۰۹۱۲-۱۴۶-۳۲-۴۸