آیا ممکن است مهر به عهده ی شخصی غیر از شوهر باشد ؟

پرداخت مهر توسط پدر شوهر

بعضی گفته اند مال معینی که مهر قرار داده می شود باید متعلق به شوهر باشد و اگر شخصی بجز شوهر مانند پدر او بخواهد مال خود را مهر قرار دهد ، باید نخست آن را به شوهر منتقل کند ، تا شوهر بتواند آن را به عنوان مهر تعیین نماید زیرا برابر قاعده ای که در معاوضات مورد قبول است معوض در ملک هر کس داخل گردد عوض از ملکیت او خارج می شود و در نکاح هم چون منافع زناشویی به شوهر تعلق می گیرد مهر باید از ملک او خارج گردد. بنابراین نظریه ،اگر مهر کلی باشد مانند ۱۰۰ سکه طلا خود شوهر باید آن را تعهد کند و شخص دیگر نمی تواند مستقیما متعهد آن باشد مگر این که از شوهر ضمانت نماید ، یا دین شوهر به عنوان دیگری به او منتقل گردد لیکن این نظر قابل خدشه است زیرا اولا نکاح یک معاوضه حقیقیه و یک قرارداد مالی نیست تا احکام معاوضات و قراردادهای مالی درباره ی آن اجرا شود.

ثانیا در معاوضات و معاملات هم اشکالی به نظر نمی رسد که با توافق طرفین یکی از عوضین در ملک شخصی داخل گردد که عوض دیگر از مال او خارج نشده است ، چنانکه پدری برای پسر خود مالی بخرد و ثمن را از مال خود بپردازدیا شخصی پول لباس یا ساعتی را که دوستش می خرد از مال خود به فروشنده بدهد اصل حاکمیت اراده وازادی قراردادها اقتضا می کند که این گونه قراردادها درست و نافذ باشد و ماده ۱۹۷ قانون مدنی متضمن یک قاعده تکمیلی است که توافق برخلاف آن معتبر است.

بنابراین شخصی به جز شوهر می تواند مال خود را مهر قرار دهد یا تعهدی به عنوان مهر بنماید که می توان آن را تعهدی ناشی از یک قرارداد سه جانبه دانست.

ضمانت اجرای شرایط صحت مهر 

هرگاه مهر فاقد یکی از شرایط صحت باشد باطل ولی عقد صحیح است . مثلا اگر مالی که به عنوان مهر تعیین شده مجهول یا نامعین باشد ، یا پس از عقد معلوم شود که در حین عقد وجود نداشته است ، یا مهر مال غیر بوده و مالک آن را تنفیذ نکند ، در این گونه موارد مهر باطل است . لیکن از آنجا که مهر یک امر فرعی و تبعی است و از ارکان نکاح به شمار نمی آید بطلان مهر به صحت نکاح لطمه نمی زند حال باید در صورت بطلان مهر شوهر چه مالی باید به زن بدهد؟ ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی در این زمینه می گوید :

در صورتی که مهر المسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد ، یا ملک غیر باشد ، در این صورت اول و دوم زن مستحق مهر المثل خواهد بود و در صورت سوم مستحق مثل یا قیمت آن خواهد بود ، مگر این که صاحب مال اجازه نماید.

اگر مهر المسمی مجهول باشد ، یا مالیت نداشته باشد ، زن مستحق مهر المثل است ، یعنی مهری که بر حسب وضع شخصی خانوادگی و اجتماعی زن و با توجه به اقران و امثال او تعیین می شود .با توجه به این که مهر المثل در فقه و حقوق ایران با نزدیکی بر ذمه شوهر قرار می گیرد و صرف عقد موجب استحقاق آن نیست ، باید گفت مقصود قانون گذار در ماده۱۱۰۰ این بوده است که زن پس از دخول مستحق مهر المثل است.

وکیل اکبر فتح اللهی

یادداشت نویس روزنامه ابتکار
دعوت شده به تلویزیون  شبکه ۲ سیما – برنامه عصر خانواده

دعوت شده به رادیو ایران  – برنامه خانه و خانواده 

عضو کمیسیون وکالتهای تسخیری کانون وکلا مرکز -دوره ۳۰ 

۰۹۱۲-۱۴۶-۳۲-۴۸