خیانت در امانت چک سفید امضاء
تعریف جرم خیانت در امانت از نگاه وکیل
جرم خیانت در امانت مانند جرایمی چون قتل، سرقت، کلاهبرداری از گذشتههای دور وجود داشته است. احادیث و دستورات زیادی از بزرگان دین درباره امانتداری وجود دارد. ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی مقرر داشته: «هرگاه اموال منقول یا غیرمنقول یا نوشته هایی مانند سفته، چک، قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بیاجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیاء مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد، اما شخصی که آن اشیاء نزد او بوده، آنها را به ضرر مالکان یا متصرفین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید، به حبس از ۶ ماه تا ۳ سال محکوم خواهد شد» وکیل خیانت در امانت
اجاره، امانت و رهن عقودی هستند که مردم روابط معاملاتی خود را در قالب آنها تنظیم و انشاء میکنند. یکی از اشتباهاتی که ممکن است در تشخیص جرم خیانت در امانت به وجود آید، این است که عدهای گمان میکنند برای تحقق این جرم حتماً باید عقد یا قراردادی وجود داشته باشد؛ یعنی برای محکومکردن کسی به ارتکاب جرم خیانت در امانت، شاکی باید ثابت کند که با متهم عقد امانت یا اجاره یا غیره منعقد کرده است. برای رفع این اشتباه قانونگذار از عبارت: « یا هر کار با اجرت یا بیاجرت» استفاده کرده است.
استفاده کردن از مال امانی جرم است، برای مثال شخصی اتومبیل خود را به دوستش امانت میدهد تا در پارکینگ منزل خودش از آن نگهداری کند، ولی دوست وی از آن اتومبیل برای مسافرکشی استفاده میکند. تلفکردن یا نابود کردن مال مورد امانت یکی دیگر از اقسام خیانت در امانت است. یعنی شخص امین به جای انجام وظیفه اصلیاش رفتاری با مال مورد امانت کند که مال دیگری را اتلاف یا از بین ببرد.
برای تحقق جرم خیانت در امانت، مال امانی باید توسط مالک یا متصرف قانونی به امین سپرده شود همچنین سپردن مال باید از راههای قانونی صورت گرفته باشد. پس اگر سارق مال مسروقه را نزد دیگری به امانت گذارد و امین به جای بازگردان مال آن را به ضرر سارق به صاحب اصلی کالا یا دولت بدهد یا اصلاً از آن به نفع خود استفاده نماید، مرتکب جرم خیانت در امانت نشده است.از منظر وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی خیانت درواجد شرایط خاصی است که ذیلا به ان می پردازیم :
وکیل کیفری :سو استفاده از سفید امضاء در چک بعنوان خیانت در امانت مجازات دارد
امضای سند به منزله آگاهی از مفاد سند و تأیید و قبول آن است و در نتیجه پس از تنظیم، پایین آن امضا می‌شود. هرگاه سندی علیه شخصی ابراز شود و این شخص اظهار کند که سند سفیدامضا بوده، بدین معنا که امضای سند پیش از تنظیم یا تکمیل آن انجام شده است، مدعی شمرده می‌شود و بار دلیل سفیدامضا بودن سند بر دوش اوست.
طبق مشاوره با وکیل سند یکی از ادله اثبات دعوی است که بیشترین کاربرد را در دادگاه‌ها دارد. تعریف سند در ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی آمده است: «سند عبارت است از هر نوشته‌ای که در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد.» وی افزود: بر اساس این ماده، نخستین شرط سند آن است که دارای نوشته باشد همچنین طبق ماده ۱۳۰۱ قانون مدنی، «امضایی که در روی نوشته یا سندی باشد، بر ضرر امضاکننده دلیل است.»
بنابراین بدیهی است، اگر کسی زیر نوشته‌ای را امضا کند، خواه مندرجات به خط او یا چاپی یا به خط دیگری باشد، نسبت به او و قائم‌مقام قانونی او سندیت دارد.
با توجه به عرف قضایي، مفاد مواد قانون مدني در قسمت اسناد و ماده ۱۰ قانون مذکور، مفاد ماده ۶۷۳ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامي مصوب سال ۱۳۷۵، قانون صدور چک و نیز رويه قضايي مي‌توان گفت، سفيدامضا در حقوق ايران پذيرفته شده است. با اين توصيف، هرگاه کسي متن سفيدي را امضا کرد و به ديگري سپرد تا آن را تکميل کرده و مورد استفاده قرار دهد، در حقيقت به دارنده اختيار و وکالت داده است تا متن مذکور را تکميل و استفاده کند.
از جمله مصادیق جرم خیانت در امانت، سوءاستفاده از سفیدامضاست و با انجام هر نوع رفتار خائنانه نسبت به سندی که به عنوان امانت نزد دیگری سپرده شده، جرم خیانت در امانت واقع می‌شود و به طور معمول، این خیانت از طرف کسی است که درعرف یا قانون، به عنوان امین شناخته می‌شود.
بنابرنظر بهترین وکیل خانواده ، اگر زوجه کاغذی را سفیدامضا به همسرش بدهد تا به وکالت از سوی او معامله‌ای انجام دهد، ولی شوهر در برگه مزبور، ابراء ذمه خود از مهریه زوجه را قید کند یا مثلا بنویسد که تمام مهریه‌ام را دریافت کردم، تا زمانی که از این نوشته استفاده نشود، مشمول این ماده نخواهد بود.
به عبارت ديگر، برای بی‌اعتبار ساختن سند سفیدامضا، شاکی نه تنها باید سفیدامضا بودن را اثبات کند بلکه باید اثبات کند که از این سفیدامضا، سوءاستفاده شده است؛ یعنی امین و نایب شخص امضاکننده بر خلاف اختیار و مصلحت موکل دست به اقدامی فضولی زده و سند را مخالف مبنای آن تنظیم کرده باشد. معمولا برای اثبات ادعای سفیدامضا بودن نوشته یا سند، موضوع به کارشناس خط ارجاع داده می‌شود و شهادت شهود نیز ممکن است در راستای آن مورد لحاظ و استناد قرار گیرد.
دارنده چک سفیدامضا می‌تواند بر اساس قرارداد و توافقی که بین او و صادرکننده چک وجود دارد، نسبت به درج مبلغ و عنداللزوم تکمیل دیگر مندرجات چک اقدام کند، این اقدام و اختیار دارنده در نوشتن مبلغ یا کامل کردن مندرجات را باید نوعی وکالت از طرف صادرکننده (موکل) به حساب آورد چرا که نوشتن مبلغ معین در چک (مورد وکالت) و حدود اختیار توسط دارنده (وکیل) ضمن مفاد قرارداد مشخص شده است و دارنده چک باید بر مبنای قرارداد فیمابین و اختیار مندرج در آن، به نوشتن مقدار مبلغ و مورد وکالت اقدام کند.
بدیهی است در صورت تجاوز مشارالیه از حدود اختیار و مثلا نوشتن مبلغی بالاتر از آنچه مورد توافق طرفین بوده است، صادرکننده حق دارد علیه دارنده، اقامه دعوی کند یا در صورت عدم پرداخت و طرح دعوی از سوی دارنده، دفاع لازم را در دادگاه به‌عمل آورد.
از جمله نمونه‌های دیگر سوءاستفاده از «سفیدامضا» می‌توان به قرارداد یا برگه تسویه‌حساب فیمابین کارگر و کارفرما اشاره کرد بنابرنظر وکیل قرارداد که ممکن است در این موارد، به صورت کامل یا جزیی، سفیدامضا در اختیار کارفرما قرار گیرد، هرگاه کارفرما از سفیدامضای مذکور برخلاف توافقی که با کارگر داشته است، سوءاستفاده کرده و مطالبی را برخلاف توافق و به ضرر کارگر در آن درج کند، در صورت تحقق سایر شرایط مذکور در ماده ۶۷۳ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ از جمله احراز رکن معنوی بزه، مطابق قانون، قابل مجازات خواهد بود.وقطعا وکیل کیفری پیرو این امضاء شکایت کیفری خواهد نمود .معرفی وکیل خوب از وظایف ماست .لذا مشاوره حقوقی را در دستور کار خود قراردهید .
اکبر فتح اللهی
وکیل پایه یک دادگستری
یادداشت نویس روزنامه ابتکار